Drugi Promotor

Skuteczna pomoc w samodzielnym pisaniu pracy

Co to jest metodologia badań? Ale tak konkretnie, w prostych słowach…

metodologia badań

Czym (dokładnie) jest metodologia badań własnych?

Zrozumiałe wyjaśnienie i definicja
(z prostymi przykładami)

Zrozumiałe wyjaśnienie i definicja (z prostymi przykładami)

METODOLOGIA BADAŃ - Drugi Promotor

Jeśli rozpoczynasz właśnie na poważnie prace nad swoim pierwszym oficjalnym badaniem naukowym – do swojej pracy dyplomowej, licencjackiej lub magisterskiej – to mogłeś poczuć się nieco przytłoczony całą tą techniczną otoczką. Może Cię też dekoncentrować mnogość określeń: „metodologia badań”, „metodyka badawcza”, „metodologia badawcza”, „koncepcja badawcza” itd. Na całe szczęście jest ten artykuł, z którego dowiesz się konkretnie, jak podejść do przygotowania rozdziału z metodologią badań własnych i na czym warto się skupić (oraz od czego to zależy). 

Metodologia badań własnych, raz-dwa

W tym wpisie wyjaśnię Ci prostymi zdaniami:

  1. Czym jest „metodologia badań” w pracy dyplomowej?
  2. Czym są metody badań jakościowe, ilościowe i mieszane?
  3. Które badania pasują do czego?
  4. Jak wybrać próbę badaną?
  5. Jakie są podstawowe sposoby zbierania danych?
  6. Z jakich elementów najczęściej zbudowany jest rozdział metodologiczny?
  7. Przedmiot i cel badań?
  8. Problemy badawcze i hipotezy badawcze?
  9. Metody, techniki i narzędzia badawcze?
  10. Jak wybrać metodologią badawczą do swojej pracy dyplomowej?

Czym jest „metodologia badań" w pracy dyplomowej?

Chcesz najprostszej odpowiedzi? Metodologia badań to po prostu opis tego, jak w praktyce będą wyglądać Twoje badania. To taka rozpiska, najczęściej o standardowej strukturze, która staje się Twoim projektem badania. 

Chodzi o to, aby określić sobie:

  • jakie dane i informacje zbierać (a jakie ignorować),

  • od kogo lub skąd je zbierać,

  • jak je zbierać (metody, techniki, narzędzia badawcze),

  • jak je analizować, aby powstały (wyciągnąć) dobre wnioski.

Metodologie należy pisać z punktu widzenia osoby, która już przeprowadziła badanie (podobnie, jak ma to miejsce przy pisaniu wstępu do pracy).

Generalnie… przygotowując rozdział z metodologią udowodnisz, że Twoje badania w pracy dyplomowej są wiarygodne i prawidłowe, a przynajmniej: że są przemyślane i rozplanowane (na papierze).

dobra metodologia

Zasadniczo w każdej pracy dyplomowej, licencjackiej, magisterskiej, ale też np. w artykule naukowym, znajdziesz określony fragment tekstu poświęcony metodologii. Często, zwłaszcza dla prac magisterskich, jest to wyodrębniony rozdział pracy. Poprzez taką część metodologiczną trzeba wykazać się zdolnością określenia założeń, które będą się zgadzać z rodzajem pisanej pracy dyplomowej oraz przyjętym pomysłem na badania własne. 

W dobrym rozdziale metodologicznym chodzi przede wszystkim o nakreślenie celu pracy (lub celu badań) i problemów badawczych, a także zaprojektowanie narzędzi badawczych. Cel pracy będzie wynikał wprost z jej tematu, a problemy badawcze wyłaniają się w trakcie analizowania literatury fachowej. Trzeba też podać, jakie metody badań wykorzystano i w postaci jakich konkretnie narzędzi.

ZAPISUJĄC SIĘ PO DARMOWE NOTATKI OTRZYMAŁEŚ RÓWNIEŻ 

GOTOWY SZABLON
ROZDZIAŁU METODOLOGICZNEGO.

W WIĘKSZOŚCI PRZYPADKÓW WYSTARCZY, JEŚLI BĘDZIESZ SIĘ GO TRZYMAĆ. ZERKNIESZ SOBIE DO NIEGO, PODPATRZYSZ, JAK ROZDZIAŁ TAKI POWINIEN WYGLĄDAĆ, DOSTOSUJESZ POD SWOJE BADANIE.

„Jakie darmowe notatki?"
=> jeśli jeszcze ich nie masz, to KLIKNIJ i pobierz je teraz.

Innymi słowy, Twoja metodologia powinna usprawiedliwiać podjęte decyzje, poprzez udowodnienie, że dobrane: próba badawcza (lub obiekt badań) oraz metody, techniki i narzędzia badawcze są najlepsze, aby odnaleźć odpowiedzi na pytania badawcze oraz osiągnąć cel badawczy. 

Można też do tego podejść nieco inaczej: metodologia w Twojej pracy dyplomowej powinna być napisana w taki sposób i zawierać takie elementy, że gdybyś przekazał ją jakiemuś swojemu (ogarniętemu) znajomemu z roku, to byłby w stanie sam wykonać takie badania.

Dobra metodologia badawcza prowadzi do wyników badań i odkryć, które brzmią w sposób naukowy i przekonujący; gdzie każde stwierdzenie we wnioskach możesz usprawiedliwić „twardymi dowodami”. Jeśli tak nie jest, metodologia wpasowuje się raczej w kategorię: ubogiej i/lub nieprzemyślanej. W dalszej części wpisu przyjrzymy się głównym wyborom w projektowaniu metodologii i dam Ci ogląd na to, jak powinna prezentować się dobrze napisana metodologia badań i co się w niej (najczęściej) zamieszcza. 

Przydałaby się pomocna dłoń?
A może przemyślana instrukcja, która zaprowadzi Cię najkrótszą drogą
i prosto do obrony na 5? 

Przydałaby się pomocna dłoń? A może przemyślana instrukcja, która zaprowadzi Cię najkrótszą drogą i prosto do obrony na 5? 

metodologia badań

Czym są metody badań jakościowe, ilościowe i mieszane?

Badania jakościowe, ilościowe i mieszane są różnymi rodzajami podejść do całego procesu projektowania badań własnych, gdzie kolejno: możesz skupiać się na słowach (np. analiza treści reklam), możesz skupiać się na liczbach (np. częstotliwość występowania określonych reklam), albo możesz brać pod uwagę obie te kategorie. Jest to oczywiście uproszczenie, ale też dobry start, żeby lepiej zrozumieć o co chodzi. 

Czy w ogóle jest się tu nad czym rozwodzić? Według mnie: tak. Gdy będziesz mieć już cel badań i problemy badawcze, to najpóźniej wtedy przyjdzie kolej na zastanowienie się nad metodami, technikami i narzędziami, za pomocą których będziesz chciał znaleźć jakieś odpowiedzi. I właśnie przy wyborze tych elementów powinieneś mieć z tyłu głowy, czy chcesz to ukierunkować na późniejszą analizę treści różnych wypowiedzi (i innych tekstów), czy raczej ukierunkować na prace nad cyferkami, a może chcesz to gdzieś wypośrodkować? Żeby później nie było narzekań, że musisz teraz zastanawiać się „co ktoś miał na myśli”, albo robić jakieś obszerne zestawienia w Excelu i analizować te same dane liczbowe na milion sposobów 🙂
Bądź jak szachista i myśl na kilka kroków wprzód. 

W badaniach jakościowych będziesz bowiem gromadził i analizował treści mówione i pisane oraz różnego rodzaju dane tekstowe. W Twoim rozdziale badawczym będzie później dominował „opis”. Natomiast w badaniach ilościowych będziesz zgromadził, mierzył, wyliczał, analizował dane liczbowe. A w Twoim rozdziale praktycznym będą dominowały zestawienia tabelaryczne, wizualizację danych (np. wykresy), obliczenia itp.

Które badania pasują do czego?

Najczęściej jest tak, że metoda jakościowa wykorzystywana jest wtedy, gdy badania mają charakter eksploracyjny. Oznacza to przykładowo, że chcesz zrozumieć poglądy ludzi na jakiś temat. Chcesz te poglądy odszukać, a nie potwierdzić.  

W kontraście do tego, badanie ilościowe wykorzystasz, gdy cele i problemy badawcze mają charakter potwierdzający. Możesz przykładowo chcieć potwierdzić korelację (związek) pomiędzy jakimiś dwiema zmiennymi (np. ocenami w szkole a prawdopodobieństwem popełnienia przestępstwa wśród uczniów). 

Pewnie zgadłeś już, że metoda mieszana oznacza zastosowanie w pracy zarówno jednego, jak i drugiego. I najczęściej to właśnie ona jest wybierana. A tak naprawdę, to właśnie ona „wychodzi w praniu”. 

Ważną praktyczną różnicą pomiędzy badaniami jakościowymi i ilościowymi jest to, że te pierwsze raczej na pewno nie będą istotne statystycznie. Oznacza to, że nie można wniosków z tych badań przenosić na ogół społeczeństwa itp. Chodzi o to, że jak przeprowadziłeś wywiad z 10 nauczycielami, to nie możesz twierdzić, że to co powiedzieli Ci oni, to samo w głowach mają wszyscy nauczyciele w kraju. 

metodologia badań własnych

Jak wybrać próbę badaną?

To już zależy ściśle od tego, co i w jakim zakresie chcesz badać oraz czy mają to być badania ilościowe, jakościowe, czy jednak mieszane. Często samo to, kogo badać, wynika wprost z tematu pracy.
Ok., ale na czym warto się skupić?

Zastanawiając się nad tym, kogo najlepiej zbadać, aby uzyskać trafione odpowiedzi na pytania badawcze, będziesz zasadniczo wybierać spośród: losowego doboru próby lub celowego doboru próby. 

Losowy dobór próby do badań oznacza, że wykorzystujesz informacje i dane zebrane np. od zupełnie przypadkowej grupy osób, którzy jednak cechują się tym, na czym Ci zależy. Dla przykładu: chcesz w ramach swoich badań własnych analizować opinie bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy (na jakiś tam temat), więc zostawiasz anonimowe ankiety do wypełnienia w kilku urzędach. Nie masz większego wpływu na to, kto je wypełni. Dzięki takiemu losowemu doborowi próby możesz z większą pewnością uogólniać osiągnięte wyniki na całą populację (czyli – w tym przykładzie – na wszystkich bezrobotnych). 

Z kolei nielosowy dobór próby oznacza nieprzypadkowość i jak najdokładniejsze sprecyzowanie tego, kogo badasz. Przykładowo, możesz chcieć skupić się na tych jednostkach, do których masz dostęp (jak osoby z Twojej rodziny, znajomi, współpracownicy), aby zbadać je z wykorzystaniem chociażby ankiety lub wywiadu. Może to być wygodniejsza dla Ciebie opcja, ale jednocześnie wyniki badania najczęściej nie będzie można uogólnić. 

Jakie są podstawowe sposoby zbierania danych?

Z doświadczenia wiem, że występuje kilka podstawowych i często najprostszych sposobów zbierania informacji i danych do badania. Ogólnie, możliwości jest mnóstwo, jednak te najpopularniejsze wśród studentów i jednocześnie raczej niekwestionowane przez promotorów, da się pogrupować następująco: 

  • Wywiady (które generalnie mogą być nieustrukturyzowane, lub ustrukturyzowane).

  • Ankiety (internetowe lub tradycyjne).

  • Obserwacje własne (i wyciąganie z nich wniosków).

  • Analiza dokumentów.

  • Studia przypadków.

Wybór konkretnej metody zbierania informacji i danych podyktowany będzie bezpośrednio celem badań lub szerzej: celem pracy. Jeśli cele te mają charakter poznawczy, to lepiej sprawdzą się mieszane (ilościowo-jakościowe). Albo inaczej: gdy chcesz się dowiedzieć, co mieszkańcy Twojego miasta sądzą na temat utrzymania terenów zielonych przez samorząd, to ankieta czy wywiady narzucają się same. Prawda? 

Z jakich elementów najczęściej zbudowany jest rozdział metodologiczny?

Rozdział „metodologiczne podstawy pracy”
(lub „metodologia badań własnych”) składa się najczęściej i minimum z następujących podrozdziałów:

Przedmiot i cel badań.
Problemy badawcze i hipotezy badawcze.
Metody, techniki i narzędzia badawcze.

Na wstępie każdego takiego podrozdziału warto napisać (od strony definicji) jeden, dwa akapity odnośnie tego, czym jest: przedmiot badań, cel badań (jakie istnieją rodzaje), problemy badawcze itd.

METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH:
Przedmiot i cel badań

Ogólnie rzecz ujmując należy tutaj, na podstawie zalecanej literatury metodologicznej, określić definicje tego, czym są przedmiot i cel badań, a następnie uzupełnić to o informacje związane z realizowanym tematem pracy dyplomowej. Innymi słowy, trzeba napisać: co chcesz badać (przedmiot badania najczęściej wynika wprost z tematu pracy) oraz co masz zamiar osiągnąć (cel badań). Jeśli przykładowo temat to „Wpływ relacji rówieśniczych w szkole podstawowej na zachowanie uczniów na lekcjach” to przedmiotem badań są relacje rówieśnicze. Natomiast celem badawczym w podanym przykładzie będzie: rozpoznanie wpływu relacji rówieśniczych na zachowanie uczniów na lekcjach.

METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH:
Problemy badawcze i hipotezy badawcze

Problemy badawcze należy zapisywać w formie pytań (a jeszcze lepiej: pytań otwartych). Przykładowo: „Jak silny jest wpływ relacji rówieśniczych na zachowanie uczniów na lekcjach?” .

Z kolei hipoteza badawcza to przypuszczenie, propozycja odpowiedzi na zadane pytanie, które wyniknęło z problemu badawczego (np. „Występuje korelacja pomiędzy nasileniem określonych relacji rówieśniczych i zachowaniem uczniów na lekcjach”). I właśnie prawdziwość lub fałszywość hipotez należy rozstrzygnąć przy pomocy danych zdobytych w określony sposób (np. analizując literaturę przedmiotu lub wykonując ankietę). Najczęściej występuje jedna hipoteza główna oraz wynikające z niej hipotezy szczegółowe (co ma związek z ilością przyjętych pytań badawczych; np. jedna hipoteza odpowiada na jedno pytanie badawcze).

METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH:
Metody, techniki i narzędzia badawcze

Metoda badawcza to odpowiedz na pytanie „Jak rozwiązać dany problem?”. Jeśli chodzi o technikę badawczą, to jest to sposób zbierania danych. Natomiast narzędziami badawczymi mogą być na przykład: kwestionariusz ankiety, czy dyktafon (do nagrania wywiadu).

W podrozdziale „Metody, techniki i narzędzia badawcze” mogą znaleźć się wyjaśnienia (na podstawie literatury metodologicznej) odnośnie tego, jakie znaczenie ma stosowanie w badaniach naukowych metod badawczych i technik badawczych oraz jakie istnieją rodzaje metod badawczych. Przedstawisz też tutaj nieco szerzej metodę, która została przez Ciebie zastosowana w badaniach i uzasadnisz ten wybór. I tak samo z technikami i narzędziami badawczymi.

Ważnym jest zaprojektowanie trafnego narzędzia badawczego. Najczęściej można je sobie bezpośrednio skądś zaadaptować, np. z innej obronionej pracy dyplomowej, czy też ogólnie z Internetu – np. publikowane w wielu miejscach kwestionariusze ankiet online. Tak, tak… pisałem wcześniej, żeby się tego wystrzegać, ale w przypadku samych narzędzi badawczych nie zagrozi to wynikowi w JSA, bo przecież wykorzystuje się tylko narzędzie, a pozyskane za jego pomocą dane i informacje będą już inne, nasze własne (a to te „wyniki” objętościowo zajmą najwięcej miejsca w dyplomówce). Jeśli masz swój oryginalny pomysł na element badawczy, to super. Jeśli nie – po prostu zobacz, co inni autorzy robili w ramach swoich badań własnych i postępuj tak jak oni, ale w oparciu o własne obiekty badawcze.

Jak wybrać metodologią badawczą do swojej pracy dyplomowej?

Wybór metodologii badawczej, jak pewnie już zauważyłeś, bazuje na celu pracy i celu badań, a te z kolei są wprost powiązane z tematem Twojej pracy. Cel badań wyznacza pewne granice dla problemów i hipotez badawczych, bo gdy są one oderwane od tego celu, to najzwyczajniej badanie nie jest na temat. Więc… punktem startowym przy projektowaniu metodologii badań własnych jest zrobienie kroku w tył i przyjrzenie się tematowi pracy dyplomowej, wielokrotne jego przeczytania, aby mieć całkowitą pewność, że jest on dla nas zrozumiały. Zadaj sobie pytanie: 
Czy moje badania powinny mieć charakter eksploracyjny, czy potwierdzający?
Albo inaczej: chcesz raczej tylko odszukać jakąś wiedzę, jak przykładowo w tych problematykach:
1. Jak zmieniają się postawy społeczne wobec zdrowia psychicznego?
2. Jakie są przyczyny wzrostu zainteresowania ekoturystyką?
3. Jakie czynniki wpływają na wybór studiów przez młodych ludzi?
czy chcesz pójść o krok dalej i dodatkowo sprawdzić z czego to wynika, jak przykładowo tutaj:
1. Czy, a jeśli tak, to dlaczego programy edukacyjne wpływają na poprawę świadomości ekologicznej?
2. Jaki wpływ ma praca zdalna na efektywność pracowników oraz co warunkuje siłę tego wpływu?
3. Czy, a jeśli tak, to dlaczego nowoczesne technologie edukacyjne poprawiają wyniki nauczania w szkołach?

Rozważając powyższe, upewnij się, że Twój cel badawczy jest jasno określony i związany z tematem pracy. Cel powinien być precyzyjny, mierzalny i realny. Jeśli cel badań jest eksploracyjny, możesz wybrać metody jakościowe, takie jak wywiady, grupy fokusowe, czy obserwacje. Dla badań potwierdzających, często lepiej sprawdzą się metody ilościowe, np. ankiety czy eksperymenty. Twoje badanie powinno opierać się na istniejącej literaturze i teoriach, które pomogą Ci zrozumieć i interpretować wyniki. Zależnie od metody, będziesz potrzebować różnych narzędzi, np. kwestionariuszy, narzędzi do analizy danych, programów do przeprowadzania wywiadów itp. Określ, jak będziesz zbierał dane, jak je zanalizujesz i jakie będą kolejne kroki badawcze.
Pamiętaj, że wybór metodologii badawczej to proces, który wymaga refleksji i dokładnego zrozumienia tematu pracy. Starannie przemyśl każdy krok, aby Twoje badanie było solidne i wiarygodne.

Projektowanie badań własnych i opracowywanie metodologii to temat rzeka, który rozbijam na składowe i poruszam w kolejnych wpisach na blogu oraz (hasłowo) w bazie wiedzy. Podstawowym wnioskiem, który warto wynieść z tego artykułu jest to, że zawsze należy zaczynać od celów badawczych, bo każda decyzja dotycząca metodologii i jej składowych będzie z nich wynikać.

Dla tych, którzy szukają kompleksowych rozwiązań:
Co to jest metodologia badań? Ale tak konkretnie, w prostych słowach…
Opublikowano
Przewiń na górę